Pośród wielu tytułów, które nosi Maryja, ten podkreśla jej rolę w wypraszaniu daru pocieszenia u Ducha Świętego i przypomina, że Maryja jest Matką, która niesie pociechę w życiu doczesnym i w sensie eschatologicznym przez przywilej Wniebowzięcia.

Gdy chcemy uzasadnić teologicznie tytuł MB Pocieszenia, musimy zawsze pamiętać o macierzyństwie Maryi, która zrodziła Jezusa Chrystusa, pierwszego Pocieszyciela, jak również o Jej relacji do Ducha Świętego, który jest nazywany Duchem Pocieszycielem, którego Zmartwychwstały Pan pośle swoim uczniom od Ojca.

W teologii pawłowej znajdujemy potrójne uzasadnienie tej cechy Maryi, Matki, która przynosi pociechę:

• wskazuje na Chrystusa, który przynosi odpuszczenie grzechów – największą pociechę dla grzesznej ludzkości
• wyraża Jej macierzyńską troskę o zbawienie człowieka i stanowi konkretną pomoc w jego osiągnięciu, jak również umocnienie w ziemskiej drodze
• ma wymiar eschatologiczny przez odniesienie do tajemnicy wniebowzięcia NMP, które zapowiada przyszłą chwałę i wypełnienie ostatecznego celu życia człowieka, czyli komunię z Bogiem w niebie

Te trzy aspekty pocieszenia, świadczące o realnej i skutecznej pomocy Maryi, sprawiają, że tytuł MB Pocieszenia pokrywa się znaczeniowo z innymi tytułami, które, które nosi Maryja:

Matka Boża Miłosierdzia, Matka Boża Łaskawa, Orędowniczka, Pośredniczka Łask czy Matka Boża Dobrej Rady.

Jakkolwiek pierwszym zachowanym zapisem tytułu MB Pocieszenia jest wezwanie z Litanii loretańskiej Pocieszycielka strapionych (łac. Consolatrix aflictorum), to jednak w pobożności ludowej pojawia się już na przełomie VI i VII wieku, gdy w podzięce za uratowanie podczas zarazy ludność Rzymu zwraca się do Maryi i nazywa ją Matką Pocieszenia.

Kult MB Pocieszenia szerzyli od XV wieku augustianie-eremici i to na ich prośbę w 1675 roku Stolica Apostolska ustanowiła liturgiczne wspomnienie MB Pocieszenia przypadające w sobotę po 28 lipca. Do szerzenia kultu przyczynili się także kapucyni; zaczęły powstawać sanktuaria związane z cudownymi wizerunkami MB Pocieszenia m.in. w Italii (Turyn, Levone, Reggio di Calabria, Valdragone i Visciano), we Francji (Epinal) oraz w Stanach Zjednoczonych (Carey, stan Ohio).

W Polsce kult Matki Bożej Pocieszenia obecny jest od XI wieku. Jego najwcześniejszym śladem jest cudowny obraz MB z Dzieciątkiem w Górce Klasztornej. O bardzo szybkim rozpowszechnieniu się kultu świadczą liczne sanktuaria m.in. w Borku Wielkopolskim, Górce Duchownej, Czerwińsku nad Wisłą, Pilźnie, Leżajsku, Lubiszewie, Lutogniewie, Biechowie, Błotnicy Starej, Krasnobrodzie, Nowym Sączu, Rywaldzie Królewskim i Wieluniu.

Obrazy MB Pocieszenia znajdujące się w licznych sanktuariach, prezentują różnorodną ikonografię; najczęściej ukazują MB z Dzieciątkiem w półpostaci, niektóre stanowią kopię przedstawienia Matki Bożej Śnieżnej (ikony z Bazyliki MB Większej w Rzymie), jeszcze inne przedstawiają Maryję w tajemnicy wniebowzięcia lub adorującą Dzieciątko Jezus, bądź też Niewiastę Apokaliptyczną.

por. Zarosa E.: Pocieszenia Matka Boża. W: Encyklopedia Katolicka T. 15. Lublin 2011, kol. 909-910.